Uit het Veld geklapt 2020#6: Wie-o-wie is de man van nest 17-03?

Een blog over vogelonderzoek in de West-Betuwe door Jouke Altenburg

Sinds 2009 worden boerenzwaluwen in de West-Betuwe geringd om hun overleving en verspreiding te volgen. Sinds 2018 krijgen volwassen vogels op vijf erven naast een metalen ringetje ook een unieke kleurring1. Daarmee zijn deze vogels van enige afstand met een camera ‘af te lezen’. Op 20 juni 2020 onthulden filmbeelden een opvallend verschijnsel.

Een vlot stel…

Mannetje linkerpoot metalen ring, rechterpoot wit/gele kleurring, verder ♂a/WY, is op 17 augustus 2018 bij de fam. Stol als volwassen broedvogel geringd. Hij was toen tenminste twee jaar oud. In 2020 was ♂a/WY er vroeg bij: op 8 april werd hij zingend vanaf de nesten 13-02 en 17-03 gezien. Deze nesten hangen een meter van elkaar aan de plafondbalken van de kleine paardenstal van de fam. Stol. Op 17 april was ♂a/WY nog single, maar op 29 april was de conclusie: ‘mogelijke partner ♀metalen ring BG86246, nest 13-02’. Deze vrouw, we noemen haar ‘Meta’, is als nestjong op 22 juli 2017 geringd bij de fam. van Dam. Zo’n waarneming van een geringd jong als broedvogel is altijd een kers op de taart. ‘Dit stel is vlot binnen’ dacht ik. Want calamiteiten daargelaten zijn boerenzwaluwen doorgaans hun partner het hele broedseizoen trouw.

of toch niet?

Het eerste ei in nest 13-02 werd gelegd op 2 mei. Op 7 mei werd echter vrouw BG/a (kleurring blauw-groen aan de linkerpoot) op nest 13-02 gefotografeerd. Had Meta nu afgedaan? Of was haar ‘buurvrouw’ alleen even langs gekomen? Op 17 mei werd ♀BG/a broedend op nest 17-04 vastgesteld. Dit nest zit op ca. 70 cm afstand van nest 13-02. ♂a/WY verdedigde het territorium fel tegen een indringer. Was hij van vrouwtje gewisseld? Op 20 mei werd Meta weer gefotografeerd op nest 13-02. Het afleesoverzicht meldt ‘mogelijk ongeringde partner’. De koppeling van een mannetje aan een vrouwtje en het nest kan eigenlijk pas met zekerheid worden gedaan als de eieren uitgekomen zijn. Boerenzwaluwmannetjes broeden namelijk niet, maar dragen wel bij aan het voeren van de jongen. Meta’s eerste legsel van 5 eieren in nest 13-02 ging echter verloren, mogelijk als gevolg van felle gevechten door het aanwezige mannenoverschot.

Herkansing

Meta liet er echter geen gras over groeien en nam het naastgelegen nest 17-03 in bezit. Dit nest is ongeveer 1,7 m verwijderd van nest 17-04. Op 28 of 29 mei startte ze haar vervolglegsel van 5 eieren; elke dag één ei. Op 16 juni kwamen vier jongen uit. De jongen van ♀BG/a in nest 17-04 waren op dat moment al tien dagen oud. Maar wie waren de respectievelijke vaders? Op 3 en 17 juni was ♂a/WY nog op nest 17-04 gefotografeerd, dus het was uitkijken naar een ander mannetje voor Meta. Wie o wie was de vader van nest 17-03?

Onverwachte wending

Op 13 juni hebben de ongeringde vogels in de stal tijdens een vangactie een unieke kleurring gekregen. Op 19 juni is geprobeerd om hen aan partner en nest te koppelen. Dat gebeurt door een filmcamera op statief beurtelings op elk van de nesten te richten. Door de stal direct na het starten van de opname te verlaten breng je de gewenningstijd terug naar bijna nihil. Het achteraf bekijken van de filmbeelden van nest 17-04 leverde geen verrassingen op: ♂a/WY en ♀BG/a kwamen al voerend in beeld. Op de eerste twee filmtakes van nest 17-03 was echter alleen Meta voerend te zien. Twintig minuten lang geen enkel beeld van een voerend mannetje. Op 20 juni is het nest een half uur gefilmd. En welke man kwam tweemaal voerend in beeld? Tadaa…. ♂a/WY. Ondanks een mannenoverschot in deze stal houdt ♂a/WY er in 2020 dus twee vrouwtjes op na. In biologentaal: een gevalletje polygamie. Dat hebben we sinds de start van ons kleurringonderzoek in 2018 niet eerder vastgesteld.